Τι σημαίνει συνεξάρτηση;
Ο όρος συνεξάρτηση αναφέρεται σε μια ψυχολογική δομή που περιλαμβάνει έναν τύπο ανθυγιεινής αλληλεπίδρασης που οι άνθρωποι μοιράζονται στις σχέσεις τους με τους άλλους. Το εξαρτητικό άτομο δεν έχει προσωπική ταυτότητα, ενδιαφέροντα ή αξία εκτός της σχέσης.
Άλλο αγαπάμε κάποιον και άλλο τον χρειαζόμαστε!
Η συνεξάρτηση είναι μια ανάγκη για εγγύτητα που έχει χάσει το δρόμο της. Η εγγύτητα με τους άλλους προϋποθέτει να μπορούμε να θέτουμε τα απαραίτητα όρια και να σεβόμαστε τον άλλο ως ξεχωριστό άτομο, αλλά και τον εαυτό μας και τις προσωπικές του ανάγκες. Η χρησιμοποίηση άλλων για κάλυψη προσωπικών αναγκών είναι σύνηθες φαινόμενο, και δεν έχει καμία σχέση με την αγάπη. Ακόμα και η αγάπη έχει, φυσικά, τις δικές της προσδοκίες, αλλά είναι πολύ σημαντικό να μπορούμε να διαχωρίζουμε το τι σημαίνει να αγαπούμε κάποιον από το να τον χρειαζόμαστε. Στη συνεξάρτηση ένα άτομο που ανήκει σε μια δυσλειτουργική σχέση βασίζεται σε ένα άλλο άτομο για να ικανοποιεί όλες σχεδόν τις συναισθηματικές και αυτοσεβαστικές του ανάγκες. Περιγράφει επίσης μια σχέση που επιτρέπει σε ένα άλλο άτομο να διατηρήσει την ανεύθυνη, εθιστική ή κακή συμπεριφορά του. Μπορεί να είναι δύσκολο να γίνει διάκριση μεταξύ ενός ατόμου που είναι εξαρτώμενος και ενός που είναι απλώς προσκολλημένος ή πολύ ερωτευμένος με ένα άλλο άτομο.
Πως αναγνωρίζουμε την συνεξαρτητική συμπεριφορά;
Το άτομο που βιώνει μια σχέση εξάρτησης βιώνει συνήθως:
- Ικανοποιείτε μόνο όταν κάνει πράγματα με το σύντροφό του.
- Μένει στη σχέση ακόμα κι αν γνωρίζει ότι ο σύντροφός του είναι καταστρεπτικός για εκείνον.
- Κάνει οτιδήποτε για να ικανοποιήσει τον άλλο, ανεξάρτητα από το τι θα του κοστίσει.
- Νιώθει σταθερή ανησυχία για τη σχέση, λόγω της επιθυμίας του να κάνει πάντα το άλλο πρόσωπο ευτυχισμένο.
- Χρησιμοποιεί όλο το χρόνο και την ενέργεια του για να δώσει στο σύντροφό του ό, τι ζητάει.
- Αισθάνεται ένοχο για να σκεφτεί τον εαυτό του στη σχέση και να εκφράσει τις προσωπικές ανάγκες και επιθυμίες του.
- Θα αγνοήσει τη δική του ηθική ή συνείδηση για ό, τι θέλει το άλλο πρόσωπο.
- Ο εξαρτώμενος άνθρωπος θα αισθάνεται εσωτερική σύγκρουση για το διαχωρισμό του από τον άλλο, επειδή η δική του ταυτότητα επικεντρώνεται στη θυσία του για τον άλλο
Η συνεξάρτηση έχει την προέλευσή της στην παιδική ηλικία.
Τα παιδιά αναπτύσσουν την αίσθηση της ταυτότητάς τους, προσδιορίζουν τις αξίες τους και μαθαίνουν πώς να επικοινωνούν και να εκφράζουν τις ανάγκες και τα συναισθήματά τους με βάση τη γονική αλληλεπίδραση. Οι γονείς διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του ποιος και τι γίνεται το παιδί τους στη ζωή.
“Αυτά τα παιδιά συχνά διδάσκονται να ανατρέπουν τις δικές τους ανάγκες για να ευχαριστήσουν έναν δύσκολο γονέα και έτσι δημιουργούν ένα πρότυπο που προσπαθεί να πάρει αγάπη και φροντίδα από ένα δύσκολο άτομο”, λέει ο Shawn Burn, PhD, καθηγητής ψυχολογίας στο Πολυτεχνικό Κρατικό Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, San Luis Obispo.
“Συχνά επαναλαμβάνουν ένα πρότυπο παιδικής ηλικίας γεμάτο με κενά ανάπτυξης”
Τα παιδιά χρειάζονται πολύ χρόνο και αφοσίωση. Χρειάζονται γονική καθοδήγηση για να εξελιχθούν σε ισχυρά και ασφαλή άτομα. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό οι γονείς να δαπανούν χρόνο καλής ποιότητας για να ενθαρρύνουν το παιδί τους να εξερευνήσει τη ζωή, να πιστεύουν σε αυτό , ώστε να του δίνουν ασφάλεια , αποδοχή και άνευ όρων αγάπη. Συχνά τα εξαρτώμενα παιδιά δεν έχουν μια θετική σχέση γονέα-παιδιού. Δεν έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους για να πετύχουν και δεν αισθάνονται αποδεκτοί …
Όταν το παιδί αναγκάζεται να γίνει γονέας.
Μερικές φορές γίνεται και «αντιστροφή του ρόλου γονέα-παιδιού», όταν ένα παιδί αναγκάζεται να υπηρετήσει το γονικό ρόλο προς τον δικό του γονέα επειδή ο γονιός του δεν είχε καλύψει τις αναπτυξιακές του ανάγκες. Η ανάληψη της ευθύνης για την ανεπάρκεια του γονιού δημιουργεί όχι μόνον αισθήματα ενοχής αλλά και ντροπής. Ένα παιδί, που αναγκάζεται να μεγαλώσει κάτω από τέτοιες συνθήκες, εμφανίζει έντονα αισθήματα -συνειδητά ή υποσυνείδητα- προσωπικής απαξίας και ανεπάρκειας, από τη στιγμή που δεν αντιμετωπίσθηκε με τη δέουσα αποδοχή, φροντίδα, αγάπη, αλλά και τον δέοντα σεβασμό που τόσο ανάγκη κάθε παιδί έχει.
Όταν -αργότερα, στην ενήλικη ζωή- η ανάγκη της ψευδούς ελπίδας ενεργοποιείται και στις ερωτικές σχέσεις, ξαναζωντανεύει υποσυνείδητα και η ελπίδα πως το άτομο με το οποίο είμαστε ερωτευμένοι θα μας δώσει όλα όσα ποτέ δεν εισπράξαμε ως παιδιά, αλλά και πως επιτέλους ίσως καταφέρουμε (αναδρομικά) να αλλάξουμε τον απόντα και ανεπαρκή πραγματικό γονιό μας με έναν παρόντα, και όπως θα τον θέλαμε, γονιό στο πρόσωπο του άλλου. Αυτός είναι ο λόγος που άτομα, με τέτοιο ιστορικό, «επιλέγουν» συχνά (υποσυνείδητα) συντρόφους που, με κάποιον τρόπο, μοιάζουν σε κάποια κομβικά, για τους ίδιους, σημεία με το γονιό τους. Έτσι η ιστορία επαναλαμβάνεται και το άτομο δεν νιώθει ικανοποίηση.
Τι μας οδηγεί στις εξαρτητικές σχέσεις;
Ακολουθεί μια λίστα με τα συμπτώματα της συνεξάρτησης και της ύπαρξης μιας δυσλειτουργικής σχέσης. Δεν χρειάζεται να τα έχετε όλα για να χαρακτηρίσετε τον εαυτό σας ως εξαρτητικό.
Η χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Το να αισθανόμαστε ότι δεν είμαστε αρκετά κάλοι ή να συγκρίνουμε τον εαυτό μας με τους άλλους είναι σημάδι χαμηλής αυτοεκτίμησης. Το δύσκολο πράγμα για την αυτοεκτίμηση είναι ότι μερικοί άνθρωποι σκέφτονται ότι είναι μοναδικοί και καλύτεροι αλλά, κατά βάθος αισθάνονται ανεπαρκείς και κενοί. Συνήθως κρυμμένα από το συνειδητό, είναι συναισθήματα ντροπής. Η τελειομανία συχνά συνοδεύεται από χαμηλή αυτοεκτίμηση. Δηλαδή εάν όλα είναι τέλεια, τότε δεν θα αισθάνονται άσχημα για τον εαυτό τους.
Η ανάγκη να τους ευχαριστήσουμε όλους.
Είναι καλό να θέλουμε να ευχαριστήσουμε τους άλλους , όχι όμως με κόστος να θυσιάζουμε τις δικές μας ανάγκες. Το να μπορούμε να λέμε όχι μας προστατεύει και διευκολύνει την οικειότητα.
Τα ευάλωτα ή άκαμπτα όρια.
Τα όρια είναι μια φανταστική γραμμή ανάμεσα σε εμάς και στους άλλους. Διαχωρίζει το τι είναι δικό μας και τι του άλλου και αυτό ισχύει όχι μόνο για το σώμα, τα χρήματά μας και τα υπάρχοντά μας, αλλά και για τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις ανάγκες μας. Σε αυτά τις καταστάσεις όσοι αντιμετωπίζουν προβλήματα συνεξάρτησης έχουν θολά ή αδύνατα όρια. Αισθάνονται υπεύθυνοι για τα συναισθήματα και τα προβλήματα των άλλων και κατηγορούν τον εαυτό τους. Παράλληλα και όσοι έχουν έχουν άκαμπτα όρια εμφανίζουν συνεξαρτητική συμπεριφορά. Είναι κλειστοί και αποσύρονται, καθιστώντας δύσκολο για άλλους ανθρώπους να τους πλησιάσουν. Μερικές φορές, οι άνθρωποι πάνε μπρος-πίσω μεταξύ των ευάλωτων και των άκαμπτων ορίων.
Η οικειοποίηση των σκέψεων και των συναισθημάτων των άλλων.
Μια συνέπεια των φτωχών ορίων είναι η έκφραση των σκέψεων και τα συναισθημάτων των άλλων σαν να είναι δικά τους. Εάν κάποιος λέει κάτι με το οποίο διαφωνούν, μπαίνουν σε άμυνα. Απορροφούν τα λόγια τους, επειδή δεν υπάρχει κανένα όριο. Με ένα όριο, θα συνειδητοποιούσαν ότι ήταν απλώς η γνώμη των άλλων και όχι μια αντανάκλαση από εκείνους και δεν θα αισθανόταν απειλή από τις διαφωνίες.
Η ανάγκη για Φροντίδα.
Ένα άλλο αποτέλεσμα των φτωχών ορίων είναι ότι αν κάποιος άλλος έχει πρόβλημα, θέλουν να βοηθήσουν μέχρι το σημείο που θα εγκαταλείψουν τον εαυτό τους. Είναι ωραίο να αισθάνονται ενσυναίσθηση και συμπάθεια, αλλά οι συνεξαρτητικοί αρχίζουν να βάζουν τους άλλους ανθρώπους πάνω από τους εαυτούς τους. Στην πραγματικότητα, πρέπει να βοηθήσουν και αισθάνονται απόρριψη εάν ένα άλλο άτομο δεν θέλει βοήθεια. Επιπλέον, συνεχίζουν να προσπαθούν να βοηθήσουν και να καθορίσουν το άλλο άτομο, ακόμα και όταν το πρόσωπο αυτό σαφώς δεν λαμβάνει τις συμβουλές τους.
Η ανάγκη του ελέγχου.
Ο έλεγχος βοηθάει στο να νιώθουν ασφαλείς. Ο καθένας χρειάζεται κάποιο έλεγχο των γεγονότων στη ζωή του. Κανείς δεν θέλει να ζει σε διαρκή αβεβαιότητα και χάος. Μερικές φορές έχουν έναν εθισμό που είτε τους βοηθά να χαλαρώσουν, όπως η χρήση ουσιών, είτε βοηθά να απωθήσουν τα συναισθήματά τους.(εργασιομανία). Στην πραγματικότητα, είναι ευχάριστοι και φροντίζουν για να έχουν τον έλεγχο και τον χειρισμό των ανθρώπων. Αυτή είναι μια παραβίαση των ορίων κάποιου άλλου.
Η δυσλειτουργική επικοινωνία.
Οι συνεξαρτητικοί έχουν πρόβλημα όταν πρόκειται για την επικοινωνία των σκέψεων, των συναισθημάτων και των αναγκών τους. Φυσικά, εάν δεν ξέρουν τι σκέφτονται, τι αισθάνονται ή τι χρειάζονται δεν έχουν επαφή με τον εαυτό τους. Άλλες φορές, ξέρουν, αλλά δεν υπερασπίζονται την αλήθεια τους και από φόβο δεν είναι ειλικρινείς.
Η ανάγκη για επιβεβαίωση
Οι εξαρτημένοι χρειάζονται άλλους ανθρώπους να τους επιβεβαιώνουν για να νιώθουν εντάξει με τον εαυτό τους. Φοβούνται να απορριφθούν ή να εγκαταλειφθούν, ακόμη και αν μπορούν να λειτουργήσουν μόνοι τους. Άλλοι πρέπει πάντα να είναι σε μια σχέση, επειδή αισθάνονται κατάθλιψη ή μοναξιά όταν είναι από μόνοι τους για πολύ καιρό. Αυτό το χαρακτηριστικό καθιστά δύσκολο για αυτούς να τερματίσουν μια σχέση, ακόμα και όταν η σχέση είναι επώδυνη ή καταχρηστική. Έτσι καταλήγουν να παγιδεύονται.
Η αποφυγή της δικιά τους ευθύνης.
Ένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι στη λήψη βοήθειας για την εξάρτηση είναι ότι αρνούνται γι ‘αυτό, πράγμα που σημαίνει ότι δεν αντιμετωπίζουν το πρόβλημά τους. Συνήθως πιστεύουν ότι το πρόβλημα είναι κάποιου άλλου ή φταίει η κατάσταση. Είτε συνεχίζουν να παραπονούνται είτε προσπαθούν να επιδιορθώσουν το άλλο άτομο ή να πάνε από μια σχέση ή δουλειά στην άλλη και να μην παραδεχτούν ποτέ το γεγονός ότι έχουν πρόβλημα. Οι εξαρτώμενοι επίσης αρνούνται τα συναισθήματα και τις ανάγκες τους. Συχνά, δεν γνωρίζουν τι αισθάνονται και επικεντρώνονται σε αυτό που αισθάνονται οι άλλοι. Το ίδιο ισχύει και για τις ανάγκες τους. Δίνουν προσοχή στις ανάγκες των άλλων ανθρώπων και όχι στις δικές τους. Μπορεί να αρνούνται την ανάγκη τους για χώρο και αυτονομία. Παρόλο που μερικοί φαίνεται να έχουν ανάγκη, άλλοι ενεργούν σαν να είναι αυτοδύναμοι όταν χρειαστούν βοήθεια.
Τα προβλήματα με την οικειότητα.
Μερικές φορές δεν δεσμεύονται λόγο του φόβου της εγκατάλειψης και της απόρριψης. Από την άλλη πλευρά, μπορεί να φοβούνται μια σχέση για να μην χάσουν την αυτονομία τους.
Τα έντονα συναισθήματα και η αντιδραστικότητα
Η συνεξάρτηση δημιουργεί άγχος και οδηγεί σε επώδυνα συναισθήματα. Η ντροπή και η χαμηλή αυτοεκτίμηση δημιουργούν άγχος και φόβο για την κριτική. Μέσα σε αυτά τα επώδυνα συναισθήματα είναι ο φόβος της αποτυχίας, ο φόβος του εγκλωβισμού , ο φόβος της μοναξιάς , ο θυμός, η απελπισία και η απόγνωση. Όταν τα συναισθήματα είναι πάρα πολλά, αισθάνονται μούδιασμα και κατάθλιψη.
