Οι συντροφικές σχέσεις είναι αναμφισβήτητα ένας σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει τη κοινωνική και όχι μόνο ζωή μας. Αρκετοί από εμάς θα έχουμε έρθει αντιμέτωποι με ανθρώπους που όταν βρίσκονται σε μία σχέση εξαρτώνται πλήρως από τον σύντροφο τους, σε σημείο που αυτό να επηρεάζει τη γενικότερη λειτουργικότητα αλλά και την ποιότητα ζωής τους.
Σε ένα πρόσφατο άρθρο που δημοσιεύτηκε στο European Journal of Psychiatry (Sanches & John, 2019), οι ερευνητές προσπάθησαν να αποσαφηνίσουν την έννοια της συναισθηματικής εξάρτησης.
Σύμφωνα με τους ίδιους, η συναισθηματική εξάρτηση ή αλλιώς παθολογική αγάπη είναι ένα μοτίβο συμπεριφοράς που χαρακτηρίζεται από δυσπροσάρμοστο, διάχυτο και υπερβολικό ενδιαφέρον προς έναν ή περισσότερους ερωτικούς συντρόφους, το οποίο οδηγεί σε απώλεια ελέγχου, απόσυρση από άλλα ενδιαφέροντα και δραστηριότητες και περαιτέρω συνέπειες για το άτομο. Με άλλα λόγια, αυτός ο τύπος αγάπης χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητα και γίνεται κυρίαρχη σκέψη για το άτομο.
Θα πρέπει βέβαια να διαχωρίσουμε την παθολογική αγάπη από κάποιες μορφές ψυχοπαθολογίας, όπως η εξαρτητική διαταραχή προσωπικότητας και η οριακή διαταραχή προσωπικότητας, στις οποίες το μοτίβο συμπεριφοράς δεν περιορίζεται μόνο στις ρομαντικές σχέσεις. Πρέπει ακόμα να την διαχωρίσουμε από την εξάρτηση από το σεξ αλλά και από ψυχωτικές καταστάσεις (πχ. ερωτομανία).
Ωστόσο, δεν υπάρχει συμφωνία όσον αφορά στο τι είδους διαταραχή είναι η παθολογική αγάπη: θα μπορούσε να είναι μία διαταραχή ελέγχου της παρόρμησης, αφού χαρακτηρίζεται από παρορμητικότητα, ή να είναι διαταραχή της διάθεσης, αφού η υψηλή διέγερση ταιριάζει με αυτή που υπάρχει συνήθως στην έναρξη μιας σχέσης ή θα μπορούσε να ανήκει στο φάσμα της ψυχαναγκαστικής διαταραχής, αφού το άτομο κατακλύζεται από επαναλαμβανόμενες και επίμονες σκέψεις για το άτομο που τους ενδιαφέρει.
Άλλοι ερευνητές την τοποθετούν σε ένα συνεχές, με οριζόντιο άξονα τον τύπο δεσμού και κάθετο άξονα την παρορμητικότητα και την επιδίωξη ανταμοιβής, οπότε σε άλλους θα εκδηλώνεται με τη μορφή παθολογικής αγάπης και σε άλλους με τη συχνή εναλλαγή συντρόφων και την εξάρτηση από το σεξ.
Εάν πάλι προσπαθήσουμε να την εντάξουμε στις εξαρτήσεις, η παθολογική αγάπη θα ήταν μία συμπεριφορική εξάρτηση (όπως πχ ο τζόγος).
Ακολουθώντας, λοιπόν, την πορεία που ακολουθεί κάποιος που εμπλέκεται με ουσίες, στην αρχή έχουμε θετικές εμπειρίες (έντονη ικανοποίηση και ευφορία) και προοδευτικά οδηγούμαστε σε σημάδια εξάρτησης, όπως είναι η ολοένα αυξανόμενη ενασχόληση με το αντικείμενο προκειμένου να επιτευχθεί το ίδιο αποτέλεσμα, αδυναμία ελέγχου της συμπεριφοράς αυτής παρόλο που το άτομο δυσφορεί, ανεπιτυχείς προσπάθειες να διακόψει την σχέση και τελικά, απόγνωση όταν αυτή δεν υφίσταται πλέον και άμεση αντικατάσταση με άλλη σχέση (Sussman, 2010).
Και αν τελικά μιλάμε για κάτι παθολογικό, υπάρχει θεραπεία;
Όπως και οι υπόλοιπες εξαρτήσεις, η παθολογική αγάπη, εκτός από ευχαρίστηση, προκαλεί και πόνο στο άτομο αλλά και γενικότερες συνέπειες στη ζωή του (πχ επαγγελματικές, λόγω έλλειψης συγκέντρωσης στην εργασία).
Σε κάθε περίπτωση είναι βοηθητικό να διερευνηθούν αφενός οι διαστρεβλωμένες σκέψεις που υπάρχουν σχετικά με την αγάπη και τις σχέσεις και αφετέρου οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει κάποιος γενικότερα στη σχέση του με τους άλλους, οι οποίες συνδέονται με τον τύπο δεσμού που έχει αναπτύξει, από μικρή ακόμα ηλικία. Στόχος της ψυχοθεραπείας είναι να αναγνωρίσει το άτομο τους φόβους που τον κρατούν δέσμιο σε μία σχέση και να αλλάξει τα δυσλειτουργικά μοτίβα σχέσεων που έχει μάθει να αναπτύσσει.
